(On)Schuld brengt het gesprek over armoede op gang

(On)schuld is het vervolg op de voorstelling Eigen Schuld, en tot stand gekomen in samenwerking met jongeren en ervaringsdeskundigen. Zij schreven de teksten, gebaseerd op hun eigen ervaringen. Schrijfster Eva Gouda heeft deze teksten tot één geheel gemonteerd. Regisseur Kasper Kapteijn en actrice Ritzah Statia zijn vervolgens hard aan de slag gegaan om de solo op de planken te zetten.

In de voorstelling volgen we een vrouw met geldschulden. Ze heeft een lijst met regels voor haar uitgaven: als ze die maar volgt, dan is er niets aan de hand, vertelt ze ons. Maar de rekeningen stapelen zich op, en de lijst met regels wordt langer en langer. Ook zien we haar ervaringen bij de voedselbank, en in het café wanneer iedereen iets te eten bestelt, maar zij een smoes moet verzinnen.

In gesprek over armoede: 'Helaas kon ik goed leren'

Op 17 oktober bezoeken de mensen eerst de opening van de expositie Geld-ligt-niet-op-straat, een tentoonstelling van canvassen gecreëerd door DeKunstIsVerbinden. Na de wandeling langs de expositie stromen de bezoekers door naar het theater. Daar verzamelt zich een interessante mix: medewerkers van Pact Sam Sam, ambtenaren, vrijwilligers, hulpverleners en ervaringsdeskundigen. Ritzah krijgt de volle theaterzaal zonder problemen muisstil. De spanning en de ontroering zijn bijna voelbaar. Iedereen kan meeleven met de stress en de angst van dit personage.

Na afloop gaat gespreksleidster Honey met Ritzah en Mariska, een van de jonge schrijvers van de voorstelling, in dialoog met het publiek. Welke delen roepen herkenning op? Veel aspecten van financiële problemen en de schaamte daaromheen herkennen zowel ervaringsdeskundigen als begeleiders, in zichzelf of anderen: een knoop in je maag en een flight fight freeze-respons, het lopen door de supermarkt met een rekenmachine in je achterhoofd, of dat kinderen soms de mentale zorg voor hun ouders op zich nemen.

Verschillende concrete situaties resoneren. Zo is er een moment in de voorstelling waarin de vrouw bij de voedselbank eten in ontvangst neemt, wat ze eigenlijk niet lekker vindt. Een voedselbank-vrijwilligster uit het publiek deelt die ervaring. Aan de andere kant van de toonbank ziet zij dit ook gebeuren. Hoe gaan beide partijen hiermee om?

Dan komen er persoonlijke verhalen los. Leden van het publiek hebben zelf ook ervaring op het gebied van armoede. Een vrouw vertelt hoe zij is opgegroeid zonder veel financiële mogelijkheden, maar ‘helaas’ wel goed kon leren. Hoezo helaas? Ja, vanwege de verplichte gymnasiumreis naar Rome natuurlijk. Bij goed leren komen veel verborgen kosten kijken, en bij studeren al helemaal.

Onverwachts bezoek? Vast een deurwaarder

Ook komt het effect van opgroeien met armoede voorbij. 'Zijn er eigenaardigheden die je hebt overgehouden?' vraagt Honey op een gegeven moment. Iemand leerde vroeger aan argwaan te hebben van een plotselinge deurbel, want een onverwachte bezoeker zou een deurwaarder kunnen zijn. Tegenwoordig schrikt ze nog steeds van de bel. Het is een ervaring die door meerdere mensen beaamd wordt: ‘Vrienden weten dat ze me moeten appen als ze langskomen.’ Het is één van de vele effecten, die laat zien hoe groot de impact van armoede is en hoe lang de gevolgen kunnen doorwerken.

Tot slot komt er vanaf de eerste rij nog een praktische vraag terug voor Honey en Mariska. Wat hebben mensen met financiële problemen nu eigenlijk nodig? Mariska geeft aan dat zij vooral baat had bij een begeleider die out of the box dacht. Die dacht met haar mee, toen zij als ervaringsdeskundige wilde gaan werken. Honey voegt nog toe: ‘Sommige mensen komen er zelf uit, maar veel mensen ook niet. Iedereen heeft licht nodig aan het eind van de tunnel.’

(On)schuld is het hele jaar door op aanvraag beschikbaar om mensen in gesprek te brengen over armoede. De voorstelling staat bij uitzondering in theaterzalen, maar zal voornamelijk spelen op locaties als kantoren en klaslokalen. Nieuwsgierig naar de mogelijkheden? Vind hier meer informatie, of neem contact op met rosalie@studio52nd.nl.