In luisterervaring UIT HUIS hoor je openhartige pleegzorgverhalen

Wat doet een uithuisplaatsing met je? Hoe ga je om met een pleeggezin waarin zoveel anders is dan jijzelf? Waar voel je je veilig? De nieuwe voorstelling UIT HUIS zit vol met openhartige verhalen. In een speciale audiotour, die vanaf 30 november door het land reist, vertellen ervaringsdeskundigen wat ze hebben meegemaakt en hoe ze naar de wereld kijken.

Deze keer geen bomvolle theaterzaal voor Studio 52nd, maar een wandelroute door een schoolgebouw in groepjes van vijf personen. “We maken het heel intiem”, vertelt artistiek leider Fanneke Verhallen. “In plaats van met acteurs te werken, hoor je de stemmen van ervaringsdeskundigen door een koptelefoon. Ik vind dat echt een verrijking. Je voelt dat deze jongvolwassenen iets in beweging willen zetten.”

Uithuisplaatsing is de laatste tijd dan ook een heet hangijzer. “Een paar jaar geleden was er al veel ophef over gesloten instellingen”, vertelt Verhallen. “Dat waren nog net geen gevangenissen. Inmiddels doen we dat niet meer, maar er liggen nog steeds heel veel vragen. Onderzoek laat zien dat uithuisplaatsing echt het uiterste redmiddel zou moeten zijn. Jeugdzorg moet er nog overeenstemming over bereiken. Intussen willen wij vast de stem van ervaringsdeskundigen aan het debat toevoegen.”

De interviewvorm levert iets anders op dan de gesprekken die jeugdzorgmedewerkers voeren. “Natuurlijk praten zij heel veel met mensen die uithuisgeplaatst zijn. Maar dat gebeurt altijd in een bepaalde setting. Als je in een onveilige situatie zit, probeer je misschien expres dingen te zeggen om te zorgen dat je veilig blijft. Een meisje in onze voorstelling loog soms bewust tegen een jeugdzorgmedewerker. Als een reactie dan te fel was, hield ze een veel groter verhaal voor zich.”

“Als buitenstaander kun je de allerbeste bedoelingen hebben”, vertelt Verhallen. “Maar er spelen heel veel dingen waar we ons gewoon niet bewust van zijn. Daarom is het zo waardevol om deze verhalen te hebben. Ervaringsdeskundigen snappen wat er mis ging in bepaalde situaties. Zowel scholieren als professionals hebben daar iets aan. Kinderrechters tonen bijvoorbeeld interesse, en we hebben geslaagde tests binnen het speciaal onderwijs gehad.”

Een voorbeeld daarvan is Savannah, die als pleegkind van kleur bij een wit gezin terecht kwam. “Er is natuurlijk een enorm tekort aan pleeggezinnen, dus ik kan me goed voorstelen dat jeugdzorgmedewerkers heel blij waren dat het überhaupt lukte. Maar vervolgens ontstaan er nieuwe problemen. Pleegouders weten bijvoorbeeld niet hoe ze met een bepaald haartype om moeten gaan, of met een religieuze achtergrond. Het is niet dat wij daar een oplossing voor hebben. Maar we vinden het in ieder geval belangrijk om de stem van jongvolwassenen te laten horen.”

In UIT HUIS klinken soms ook fragmenten met jongere kinderen, maar die groep werd bewust niet te veel gevraagd. “Bij hen loop je het risico dat je schade veroorzaakt met de vragen die je stelt”, legt Verhallen uit. “Ze zitten vaak nog in een verwerkingsproces, trauma’s kunnen te gevoelig liggen. Jongvolwassenen kunnen wat dat betreft beter praten. Ze hebben genoeg afstand om te reflecteren op hun eigen gedrag, maar staan er ook nog heel dichtbij.”

Verhallen geeft daar een voorbeeld van. “Een ervaringsdeskundige werd bijvoorbeeld uit huis geplaatst en besloot naar niemand meer te luisteren. Inmiddels beseft die jongvolwassene dat dat gedrag niet handig is geweest en begrijpt tegelijkertijd waar alles vandaan is gekomen. Als je zulke verhalen hoort, denk je zelf ook: ja, dit snap ik wel.”