Paarse Vrijdag: samen tegen de hokjes

In de verdiepingsles laten onze docenten zien dat mensen uit de lhbtiaq+-beweging zich overal in de samenleving bevinden. Ze laten de leerlingen (14-15 jaar oud) een video zien met verschillende queer helden die belangrijk zijn voor de samenleving, zoals James Baldwin, Alan Turing en Sam Smith. 'Vooral over Sam Smith waren leerlingen heel verbaasd, ze wisten niet dat hen zich niet als man identificeert. Als je queer mensen niet ziet, betekent het niet dat ze er niet zijn', vertelt René.

Bovendien willen we het wij/zij-denken onderuit halen door onderwerpen te bespreken die de leerlingen direct aangaan. Zo bevragen we met de scholieren hoe een man of een vrouw zich zou moeten gedragen en bespreken we wat verliefdheid is. Of kijken we naar het begrip 'heteronormativiteit.' René: 'Dat is best een ingewikkeld onderwerp, maar leerlingen komen al snel tot hele goede voorbeelden van binair denken, zoals de scheiding van kleedkamers voor mannen en vrouwen.'

Soula voegt toe: 'Uiteindelijk gaat het erom dat leerlingen horen en zien dat er mensen zijn die anders zijn dan zijzelf. Hun bubbel gaat dan even open. Voor homofobie en transfobie geldt hetzelfde als voor seksisme en racisme, als je niet weet dat het er is kun je makkelijk zeggen dat je er niets mee te maken hebt. Maar pas als je weet wat voor leed er is, kun je je eigen positie ook zien en bevragen.'

'Het is bijzonder om te zien dat het belang van vrijheid bij veel jongeren goed is doorgedrongen. Ze reageren veel met "iedereen moet gewoon doen waar die zin in heeft". Neem het voorbeeld van een jongen die een rok zou willen dragen op school. Veel leerlingen vinden dat dat moet kunnen, maar snappen ook dat die jongen daar vervelende reacties op zou kunnen krijgen. Ik probeer een stap verder met ze te denken: wat kun jij doen om ervoor te zorgen dat er ruimte is voor die jongen?'

Maar ook als een enkele leerling toegeeft dat hij een jongen in een rok toch wel wat raar zou vinden, is daar ruimte voor in het gesprek. 'Pas als alles op tafel ligt, is het echt bespreekbaar. Als iedereen sociaal wenselijk gaat reageren en niet zegt wat ze echt vinden, dan kom je niet verder', besluit Soula.

De nadruk ligt daarbij wel op positiviteit. 'Volgens onderzoek is 15% van de mensen lhbtiaq+. Statistisch gezien zitten er in elke klas dus jongeren die queer zijn, misschien nog in de kast. Het is belangrijk dat we de veiligheid waarborgen. We staan wel stil bij homo- en queerfobie, maar geven hier verder weinig ruimte aan. We zetten liever de positieve kanten van de ervaring van queer mensen centraal'. aldus René. 'Ik verwacht niet dat de hele klas direct anders naar de wereld gaat kijken, maar als één leerling er op een later moment iets aan heeft, dan is het waardevol.'

Hij noemt als hoogtepunt een moment tijdens het nagesprek, waar tussen zeventig leerlingen een meisje zit dat vertelt over haar homoseksuele neef. Ze vindt het normaal dat hij een vriend heeft en houdt van hem, want hij is familie. 'Dat is zo sterk! Ze wist zo goed aan haar leeftijdsgenoten uit te leggen dat het voor haar heel gewoon is. Als een leerling met wie je elke dag in de klas zit zoiets zegt, dan komt dat zeker binnen.'

René en Soula putten in de les ook uit hun eigen ervaringen. Leerlingen mogen ze alles vragen over hun eigen queer identiteit. René: 'Pas dan vertel ik dat ik trans ben. Ze zijn vaak verbaasd, het komt immers nog niet in ze op. Ik vertel ze dan graag over de mensen in mijn naaste omgeving die voor mij opkomen. Bijvoorbeeld over mijn zusje en de ontwikkeling die ze heeft doorgemaakt sinds ze weet dat ik trans ben.'

Wat willen de docenten uiteindelijk meegeven? 'Hokjes kunnen beperkend voelen voor iedereen,' aldus René. Soula voegt toe: 'Ik vind het leuk dat ik daarin niet boven de leerlingen sta, want ik probeer me ook nog steeds te bevrijden van hokjes. Je identiteit blijft groeien en de wereld verandert steeds. We zijn dus allemaal op zoek binnen de hokjeswereld.'

Soula Notos is theatermaker, performer en storyteller. Ze speelt op dit moment haar solovoorstelling over identiteit 'Who are you when no one is looking?'. René Strik heeft toegepaste psychologie en gender studies gestudeerd. Hij geeft workshops bij Emancipator en speelt mee in Boys won't be boys.