Nijmeegse scholenkoepel aan de slag met armoede

Steeds meer mensen in Nederland worden door armoede geraakt. Niet alleen de laagste inkomens, maar ook de middeninkomens worstelen met geld. Dat werd onlangs nog eens onderstreept bij een speciale opvoering van (On)schuld, voor de Nijmeegse scholenkoepel @voCampus. “Het publiek voelde hoe beklemmend zo’n situatie is.”

Sinds oktober 2022 reist (On)schuld langs jeugdwerkers, beleidsmakers en jongeren zelf. In de solovoorstelling volgen we een vrouw met geldschulden, die smoesjes moet verzinnen om te verbergen dat ze in de problemen zit. @voCampus was de eerste scholenkoepel die de voorstelling zag. 

Dit zorgde voor een opvallende samenstelling van de zaal. “Er waren scholen bij die al langer met dit vraagstuk te maken hebben, maar ook scholen die er nu voor het eerst mee te maken krijgen. Armoede verspreidt zich meer tegenwoordig. In zo’n gesprek wisselen mensen dan heel concreet uit wat ze zien”, vertelt moderator Birte ten Hoopen, die het gesprek begeleidde.

Emotionele druk

“Het emotionele stuk maakte veel los. Docenten staan soms niet stil bij de enorme psychische druk die met geldtekort gepaard gaat. Het gaat niet alleen maar om spulletjes of eten, maar ook om de emotionele spanning die er constant is bij de ouders en een kind. Een wiskundedocent merkte bijvoorbeeld op hoe moeilijk het moet zijn om in de les met een rekenmachine te werken, terwijl je in je hoofd met hele reële rekensommen bezig bent over hoeveel je nog te besteden hebt.”

“Er waren docenten die heus de belangrijke tekens in de gaten hadden”, vertelt Ten Hoopen. “Zoals een kind dat een week lang dezelfde kleding draagt. Maar dan komt de vraag: wat ga je doen? Toen viel het eigenlijk helemaal stil. Er was één docent die er een keer naar gevraagd had, of het thuis financieel moeilijk was. Om meer opties te verzinnen, zijn de professionals in daarna in kleinere groepjes uiteen gegaan."

Mogelijke signalen

Directeuren, docenten en conciërges maakten lijstjes met mogelijke signalen. Daarna discussieerden ze over een mogelijke aanpak. “Een docent zei heel eerlijk hoe moeilijk ze het vond. Ze herkende zich niet in de problematiek en voelde zich er ongemakkelijk bij. En dat punt is goed om mee te starten, vertelde een ervaringsdeskundige van Studio 52nd. Dat je toegeeft dat je het een moeilijk onderwerp vindt. Die oprechtheid - als je laat blijken dat het je echt iets kan schelen - maakt een verschil.”

De worstelingen met armoede bleken per persoon ook weer verschillend, vertelt Ten Hoopen. “Een directeur wilde bijvoorbeeld graag de precieze definitie van armoede weten. Dat snap ik ook wel. Hij zit meer in beleidsstukken om dingen voor elkaar te krijgen. Maar een term als armoede vang je niet in een paar woorden. De ervaringsdeskundige liet weten dat armoede ook een gebrek aan keuzevrijheid is, in plaats van een droge rekensom.”

Wat kun je doen?

“Docenten hebben weer een hele directe lijn met leerlingen”, gaat Ten Hoopen verder. “Maar zij vroegen zich ook weer af in hoeverre ze er tijd voor hebben kinderen te begeleiden. Ze moeten ook gewoon lesgeven. Terwijl kinderen die opgroeien in financiële armoede, later vaak zelf ook moeite met geld hebben. Het is dus heel belangrijk dat ze goed begeleid worden.”

“Een economiedocent zei dat hij eigenlijk wel eens een loonstrookje zou willen doornemen, of belastingformulieren. Maar zoiets zit niet in het landelijk curriculum. En docenten hebben al zo weinig tijd om alles te bespreken. Dit soort dingen schieten er dan bij in.”

Tijdens het gesprek haalde Ten Hoopen ook de plek aan waar de voorstelling te zien was. (On)schuld werd georganiseerd in een mooie bibliotheek van een van de @voCampus-scholen. “Ik vroeg wie deze ruimte ook wel graag zou willen hebben. Driekwart van de zaal stak een hand in de lucht. Een docent zei dat hij z’n leerlingen zulke rust gunde.”

Zo raakten de verschillende scholen ook onderling met elkaar in gesprek. Zeker toen een ervaringsdeskundige vertelde hoe lastig het was om op een school te zitten waar niemand anders geldzorgen had. “Dat gevoel zou je kunnen verminderen door leerlingen beter te spreiden over de scholenkoepel”, vertelt Ten Hoopen. “Dat leverde dus een interessant moment op. Omdat mensen beseften dat ze de diversiteit van hun eigen scholengemeenschap nog veel beter zouden kunnen inzetten.”

Zelf ook met armoede aan de slag? (On)schuld speelt op aanvraag door het hele land. Neem contact op met wietske@studio52nd.nl voor meer informatie.